ՆԱՆԵ. Շիրիմ հայրենիքում (պատմվածք)

Առավոտ շուտ Մարիամի փոքր աղջիկն եկավ երեխաների հետ, հետո մեծ տղայի կինն ու դպրոցահասակ զույգ տղաները եկան, իսկ կեսօրից հետո  արդեն գերդաստանը գրեթե ողջ կազմով հավաքվել էր հայրական օջախում”…

Առիթը դրան արժեր… Մեծ իրադարձություն էր, կարելի է ասել` ընտանեկան տոն…Մարիամի Ամերիկայում ապրող Նվարդ քույրը հերթական ծանրոցն էր ուղարկել իր հայաստանցի ազգականներին։

Բացակայում էին միայն ծնողների հետ ապրող տղան` Արսենը և նրա  Նելլի դստրիկը, ովքեր  օդանավակայան էին գնացել հիշյալ ծանրոցը բերելու։

–   Մամ, մորքուրը չասա՞ց, թե ի՞նչ է ուղարկել,-կանաչեղեն կտրատող մոր կողքին նստելով հետաքրքրվեց  փոքր աղջիկը։

–   Չէ, մենակ ասաց` շոր-մոր է…Կարճ ենք խոսել, կապը կտրվեց կեսից,-պատասխանեց Մարիամը։

Հարսը`  Էմման, մատուցարանով սուրճը ներս բերեց.

–   Էս ինչի՞ են ուշանում, -աչքը ժամացույցի կողմը գցելով ասաց նա։

Բոլորն էլ նույն մտքին էին։ Ուշանալը… երևի թե` այնքան էլ չէին ուշանում, բայց սպասողներն էին շտապում, սպասողներն էին` անհամբերությունից ամեն մեկը մի տեղից մյուսը գնալով, մի գործից մյուսին ձեռք գցելով,. փորձում թուլացնել նյարդերի լարումը։

Վերջապես դռան զանգը հնչեց։ Մեծով-փոքրով բոլորը վեր թռան իրենց տեղերից ու խռնվեցին դռան մոտ։

–   Ուռռա՜, - գոռացին երեխաները։

Արսենը բավականին մեծ ու պատկառելի տեսքով ծանրոցը հանդիսավորությամբ դրեց աթոռին.

–Ըհը, էս էլ ձեր պասիլկան,-շնչահատ ասաց նա,-թռիչքը մի կես ժամի չափ ուշացավ։ Ես պիտի մի հատ շտապ գործիս  տեղ հանդիպեմ։

–Գոնե սուրճ խմեիր,- կինը փորձ արեց ամուսնուն համոզել։

–Չէ, շտապում եմ…

Արսենը գնաց։

Բոլորի հայացքները հառված էին հսկա պարկին։ Մարիամը ծանր-ծանր մոտեցավ ու սկսեց մկրատով բացել այն։ Գերդաստանի անդամները շունչները պահած հետևում էին նրա ամեն մի շարժումին։

–   Պահ, էս ինչքան էլ բան ա ուղարկել,-պայծառացած դեմքով Մարիամը մեկը մեկի հետևից սկսեց հանել տարբեր չափի ու ձևի հագուստները։

–   Էս հենց իմ կազմվածքի համար է,-Հասմիկը խլեց իր հավանած զգեստը։

–   Դա քո գույնը չի, Էմմային ավելի կսազի,- մեջ ընկավ մյուս քույրը` Թագուհին, որն արդեն իր հագով մի գեղեցիկ բլուզ էր ընտրել։

–   Հա՞, Է՞մմ,  դուրդ գալի՞ս ա,-հարսի կողմը շրջվելով, հարցրեց Հասմիկը, հետո դիմեց մորը,- Մամ, իսկ նամակ չկա՞ դրած, իմանայինք որը ում համար է ուղարկել։

Նամակն ամեն բան կհեշտացներ, բայց.

–   Վա՜յ,- բացականչեց Նելլին,-նամակը պապայի մոտ մնաց։

–   Նամակն ի՞նչ ենք անում, հեսա լավ էլ երևում ա, որը ում հարմար կլինի,- քթի տակ մրմնջաց մայրը,- էս հո իսկը Վահագնիկիս հագով է։

Այդպես հաշտ-համերաշխ ջոկջկեցին, երեխաներին էլ նրանց բաժինը տվեցին։

Ոչ մեկը դժգոհ չմնաց։

–   Էլի էն ժլատն ա ու ժլատը,-դժգոհեց Թագուհին,-ասա` մի քաղցրեղենն ինչ ա` չես ուղարկել։  Հիմա սուրճի հետ վա՞տ կլիներ։

–   Չէ, մի ասա, գոհ ենք,- հնչեց` վարդագույն նոր բլուզը հագին, հայելու առաջ իրենով հիացող Հասմիկի ձայնը,-ապրի մորքուրը։

Մարիամը, որը դեռ ծանրոցի հետ էր ու այնտեղ փաթեթներից մնացած թղթերն էր տնտղում, հանկարծ անկյունում մի  կոշտ իր  շոշափեց։  Դա մի փոքրիկ, ուղղանկյուն և բավականին գեղեցիկ տուփ էր։

–   Էս էլ քեզ քաղցրեղեն, -հանդիսավորությամբ հայտարարեց նա։

Երեխաները այս ու այն անկյունից մոտ վազեցին։

Հասմիկը հիասթափված նայեց տուփին.

–   Էսքան փո՞քր։

Թագուհին շտապով բացեց խորհրդավոր տուփը ու զարմացած նայեց պարունակությանը… Բոլորը նայեցին…

Տուփի մեջ սպիտակավուն փոշի էր, ինչ-որ բույր ուներ, բայց պարզ չէր` տուփից էր այն գալիս, թե՞  պարունակությունից։

–   Երևի ինչ-որ նշխար է,-փորձառու մարդու վստահությամբ ասաց Մարիամը։

–   Էսպիսի նշխար որտե՞ղ ես տեսել,- կասկածողը Թագուհին էր։

–   Ամերիկայի նշխարը հո մերի պես չի՞ լինի…Պարզ  է, որ ուրիշ տեսակ պիտի լիներ։

–   Հա, էլի,  -ավելի ուշադիր ու մտածկոտ տուփը ձեռքերի մեջ զննեց Թագուհին, հոտոտեց ու էլի դրեց տեղը,- նշխար է…

–   Նելլի ջան, աղջիկս, թռի խոհանոց ու գդալ բեր։ Էս նշխարից բոլորս պիտի ճաշակենք,- ու Մարիամը գդալով` որի պարզած անձեռոցիկի, որի ափի մեջ, մաս-մաս լցրեց Նվարդ քրոջ ուղարկած փոշուց։

Բոլորը` մեծից փոքրը` խորհրդավոր լռության մեջ կուլ տվեցին այն։

Ճաշակեցին… վերջացրին… Հետո նորից շարունակվեց եռուզեռը։

Ով դեռ չէր հասցրել միակ բոյաբոյ հայելու առաջ իր նոր հագուստը փորձել, հիմա կանգնած այդտեղ աջ ու ձախ էր պտտվում։

Արդեն մթնում էր, երբ Արսենը եկավ։

–   Հը, գո՞հ եք,.ինձ համար հարմար բան կա՞…

–   Այ տղա, նամակն ինչի՞ հետդ տարար,- անհամբեր վրա տվեց մայրը ու որդու ձեռքից վերցնելով այն, կանչեց մեծ աղջկան.

–   Թագուհի ջան, դու կարդա, ես էլ ակնոց չդնեմ,-  ու նամակը մեկնեց նրան։

–   «Բարև Մարիամ ջան, Արսեն ջան, Էմմա ջան, Թագուհի ջան…»,- Թագուհին արագացրեց ընթերցումը…

Մի քանի շաբլոն նախադասություններից հետո Նվարդ մորաքույրը մեկ առ մեկ հագուստներն էր թվում։

–Դե, էդ արդեն կարևոր չի, մենք լավ էլ ամեն բան ճիշտ բաժանել ենք,-ասաց Մարիամը,-առաջ անցիր։

–   «Իսկ ուղարկածս տուփի մեջ մեր ախպոր` Վահրամի,- Թագուհին կանգ առավ, սառեց, նայեց մյուսներին. բոլորը լարված սպասում էին, -մեր ախպոր` Վահրամի,-նորից կրկնեց ու հազիվ արտաբերեց,- աճյունափոշին է,- կանգ առավ, սպասեց, բայց ոչ ոք ոչինչ չասաց…լուռ էին։ Շփոթված, արդեն ասես ոչ իր ձայնով, շարունակեց- Երազանքը հայրենիքում շիրիմ ունենալն էր։ Մի հարմար ժամանակ հողին կհանձնենք, խեղճը վերջապես հանգստանա»,- լռության մեջ` վերջին ուժերը ասես հավաքելով, արագ ընթերցեց մնացածը, վերջացրեց ու  … լռեց…
Լռություն էր…

Որքա՞ն տևեց այն…

–   Էս ի՞նչ բան էր, քոռանամ ես,-ձեռքերը ծնկներին խփելով մորմոքաց Մարիամը,- էս ի՞նչ բան էր։
Իրար դեմքերի չէին նայում։ Ամեն մեկն ասես փորձում էր հայացքը իր մեջ մխրճել, այնտեղ փնտրելով կատարվածի  իմա՞ստը…անիմաստությո՞ւնը…ի՞նչը… Չգիտեին էլ, թե ինչ են զգում։  Զգալու բան չէր… հասկանալու բան չէր… հաշտվելու….առավել ևս…չէր ու չէր….Ավելի ճիշտ, այն ինչ զգում էին, այնքան էր ուրիշ, նոր, անգամ նախնյաց պատմության մեջ չապրված, որ անուն էլ չուներ։ 

Վերջապես  Հասմիկը` գլուխը բարձրացնելով,  նույնքան մի անանուն հայացքով նայեց մյուսներին ու կցկտուր, դողահար ձայնով արտաբերեց.

–   Մենք մեր քեռուն կերանք… Փաստորեն, մենք մեր քեռուն կերանք,- նորից կրկնեց, ասես այդպես կարող էր անհասկանալին հասկանալի դառնալ, անանունն` անուն ստանալ…

Մարիամն էր միայն ախուվախ անում, մյուսները լուռ էին ու այդպես էլ լուռ և շփոթված ցրվեցին իրենց տները։

Հաջորդ օրը` անհաշտելիի հետ հաշտվելու համար, փորձեցին հումորի վերածել եղածը, պատմում էին տարբեր ձևերով ու շփոթված ծիծաղում։

Բայց շուտով, գիշերները, բոլորի երազներում սկսեցին տարբերաբնույթ ու տարբերակերպ մղձավանջներ ու կոշմարներ երևալ… Եվ այդ կոշմարներում ներկա էր միշտ նա`  հայրենիքում շիրիմ երազած մարդու այդուհետ անհանգիստ ու թափառիկ ոգին…

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ